انتخاب پورتفولیوی پروژههای پژوهشی: توسعه یک سیستم پشتیبانی از تصمیم

محدودیت منابع و شدت روزافزون رقابت و تغییرات سریع تکنولوژی، سازمان ها را ناچار به گذر از پارادایم مدیریت پروژه به پارادایم مدیریت پورتفولیوی پروژه ها ساخته است. به منظور مدنظر قرار دادن وابستگی ها و ارتباطات متقابل میان پروژه ها، ایجاد سینرژی میان پروژه های درون پورتفولیو و حصول اطمینان از هم راستایی پروژه ها با اهداف و استراتژی های سازمان از روش ها و تکنیک های انتخاب پورتفولیوی پروژه-ها بهره برداری می شود. لذا موضوع این پروژه چگونگی انتخاب و تنظیم سیستماتیک پورتفولیوی پروژه های پژوهشی با هدف بیشینه سازی ارزش ها در سازمان (تحقق اهداف استراتژیک) و کمینه سازی ریسک پروژه ها با در نظر گرفتن وابستگی میان پروژه ها است. یکی از ویژگی های مهم پروژه حاضر، تمرکز بر انتخاب پورتفولیوی پروژه های پژوهشی است، لذا در انتخاب پورتفولیو باید ماهیت و خصوصیات انواع پژوهش مدنظر قرار گیرد و چارچوب ارزیابی توسعه یافته باید متناسب با نوع پروژه باشد. هریک از حوزه های فوق الذکر خصوصیات منحصربه فردی در ابعاد زمانی، هزینه و منابع سرمایه گذاری دارند. در این پروژه از آنجا که پژوهش های توسعه ای و کاربردی از به عنوان دو دسته از سه طبقه اصلی فعالیت های پژوهشی عموما بر کاربرد نتایج تحقیقات در حوزه های مختلف تمرکز دارد در یک دسته و پژوهش های بنیادی به عنوان نوعی از فعالیت های پژوهشی که دارای هزینه و ریسک بیشتر و زمان اجرای پروژه طولانی تر است، در دسته جداگانه ای قرار گرفت. این نوع دسته بندی امکان تفکیک و تمایز میان انواع پژوهش را برای تصمیم گیران فراهم می آورد. به منظور توانمندسازی مدل در تخصیص بهینه در فرایند طراحی سیستم پشتیبانی تصمیم، معیارهایی برای سنجش ارزش و ریسک پروژه ها به طور همزمان مدنظر قرار گرفت که این معیارها در دو بخش معیارهای ارزش پورتفولیو و معیارهای ریسک معرفی شده اند. در این پروژه فهرست معیارهای نهایی ارزش پورتفولیو با استفاده از روش پرسشنامه با رویکرد دلفی (نظرسنجی از صاحبنظران، خبرگان و مدیران ارشد تحقیق و توسعه انجام شد)، شامل 21 معیار بوده که 12 معیار مربوط به محیط درونی سازمان و 9 معیار مربوط به محیط بیرونی سازمان می باشد. هم چنین مواجهه با عدم قطعیت که یکی از ویژگی های مشهود پروژه های پژوهشی می باشد، نقش بسزایی در افزایش پیچیدگی های انتخاب پورتفولیوی پروژه ها دارد، چرا که انتخاب پروژه ها مستلزم پیش بینی و برآورد برخی خصوصیات پروژه های پژوهشی در آینده است تا از طریق آن بتوان پروژه ها را ارزیابی نمود. در این راستا معیارها برای سنجش ریسک پروژه ها در سه طبقه ریسک های مرتبط بازار، ریسک تکمیل پروژه و ریسک مالی طبقه بندی شدند. مدل توسعه یافته از نوع برنامه عدد صحیح غیرخطی و از جمله مسائل بهینه سازی ترکیبیاتی np-complete یا np-hard است که الگوریتم های کارایی برای یافتن جواب بهینه آن ها در زمان قابل قبول وجود ندارد]45، 46، 49[. نهایتا در این پروژه به منظور حل این مدل در ابعاد کوچک از روش حل دقیق استفاده شد و در ابعاد بزرگ با توجه به ویژگی های آن (غیرخطی بودن و عدد صحیح) پیچیدگی مساله رشد فزاینده ای دارد، به همین دلیل در این ابعاد از یک الگوریتم متاهیوریستیک نسبتا جدید که در حل مسائل بهینه سازی ترکیبیاتی بسیار موثر است با عنوان cross entropyاستفاده شده است. در پایان براساس ویژگی های اصلی یک سیستم پشتیبانی از تصمیم انتخاب پورتفولیوی پروژه های پژوهشی و مدنظر قرار دادن عناصر موثر در تصمیم گیری، طراحی مفهومی یک سیستم پشتیبانی از تصمیم صورت گرفت.